Chruściki (Trichoptera) drobnych zbiorników wodnych

Małe zbiorniki śródpolne k. Olsztyna i Butryn, lata 90. XX wieku.

Jakkolwiek chruściki w małych zbiornikach wodnych podglądałem już na studiach, w czasie wiosennych wycieczek do Lasu Miejskiego (Olsztyn), to systematycznymi badaniami zająłem się później. Zawsze stanowiły jakieś uzupełniające tło albo w ramach szerszych, krajobrazowych badań fauny chruścików, albo w tak zwanym międzyczasie. Jeżdząc np. w ramach pracy doktorskiej nad jeziora koło Szczytna, w drodze powrotnej zatrzymywałem się przy niektórych zbiornikach i zbierałem materiał do swoich badań. W tym czasie otrzymałem bogaty materiał od dr Wandy Szczepańskiej ze Stacji Hydrobiologicznej w Mikołajkach i jako pierwszy oznaczyłem właśnie chruściki zebrane w małych zbiornikach wodnych. W pracy podsumowujacej wykorzystałem także inne publikacje, dotyczące innych grup bezkręgowców, zebranych w tych zbiornikach.

Do tej pory tylko część materiału została opublikowana. NIektóre tereny już na samym początku potraktowałem jako poligon do powtarzanych badań wieloletnich. NIebawem do niektórych trzeba będzie wrócić i sprawdzić jak to po wielu latach wygląda. To próba odpowiedzi na pytanie o zmienność wieloletnią i znienność sezonową.

Gdzieś na Białorusi, zbiornik antropogeniczny, lata 90. XX wieku.

 Badania nad chruścikami małych zbiorników wodnych o różnych charakterze przyniosły wiele ciekawych inspiracji. To na ich powdstawie powstał pierwszy mój model wyspy ekologicznej (siedliskowej). Potem implementowałem ten model do jezior i innych układów ekologicznych w krajobrzie. Czasami myślę, że to moje najważniejsze osiągnięcie w zakresie ekologii.

Na bazie rozważań nad fauną drobnych zbiorników zrodziły się pomysły, dotyczące ekologicznych aspektów filogenezy plazów i owadów. Wywnioskowałem i argumentowałem, że właśnie w takich warunkach niestabiloności i częściowej izolazji owady "dostały" skrzydeł w ślad za nimi płazy wyszły na ląd. Było to połączenie dyspersji w siedliskach niestabilnych, alternatywnych strategii życia i ewolucji w małych populacjach. Model wyspy ekologicznej weryfikuję z innymi obiektami (nie tylko wodnymi) szukając jakieś zależności bardziej ogólnej.

Pojawiły się także pomysły dotyczące sukcesji ekologicznej i cenofilogenezy. Niektóre zagadnienia sprawdzałem w programach symulacyjnych, uzyskując obiecujące wyniki. Komputerowe symulacje zjawisk ekologicznych w jakimś stopniu zbliżyły mnie do biologii syntetycznej.

Do problemu chruścików droncyh zbiorników wodnych oraz ekologii małych wysp ekologicznych zamierzam jeszcze powrócić, wykorzystując w analizie cały zebrany do tej pory materiał. Jest tego sporo. I dużo mnie jeszcze pracy czeka, aby dokończyć sensowne opracowanie danych. Jak i poszukanie argumentów w piśmiennicwie, żeby nie ograniczać sie tylko do owadów wodnych, w szczególności chruścików.

Zbiorniki w Lesie Warmińskim, dane wykorzystane m.in.w pracy doktorskiej dr. Witolda Szczepańskiego.

Prace studialne 

1. Czachorowski S., W. Szczepańska. 1991. Small temporary pools in the vicinity Mikołajki and their caddis fly (Trichoptera) fauna. Pol. Arch. Hydrobiol., 38: 85 - 104. 
2. Czachorowski S., 1993. Rola siedlisk stabilnych i niestabilnych w krajobrazie ekologicznym. W: J. Banaszak (red.) "Krajobraz ekologiczny". WSP Bydgoszcz, str.: 81-98. 
3. Czachorowski S., 1993. Jak i z czego powstały skrzydła owadów. Przeg. zool., 37: 207-218. 
4. Czachorowski S., 1993. Ekologiczne i ewolucyjne reakcje gatunków przystosowanych do siedlisk stabilnych i niestabilnych, zachodzące w układach izolowanych. Prądnik Prace Muz. Szafera, 7-8: 309-316. 
5. Czachorowski S., A. Zawal, 1994. Wstępne badania nad chruścikami (Trichoptera) zbiorni-ków wodnych Niziny Szczecińskiej. Przeg. Przyr., 5 (1): 43-49. 
6. Czachorowski S., 1994. The role of disturbances and bariers in working and development of biocenosis. In: A. Richling, E. Malinowska, J. Lechnio (ed), Landscape research and its applications in environmental management. Warszawa, pp: 49-54 
7. Czachorowski S., 1994. Alternatywne drogi dyspersji w siedliskach izolowanych - ewolucja lotu owadów i kończyn kręgowców. W: Romanowska-Łakomy H., S. Czachorowski (red.) 1994. Alternatywne strategie życia na różnych poziomach organizacji. Pracownia Wydawni-cza PTPsych., Olsztyn str.: 153-156. 
8. Czachorowski S., 1994. Classification of small water bodies on the basis of the presence of caddisflies. Ekol. Pol., 42: 41-59 
9. Czachorowski S., 1995. Wstępna charakterystyka chruścików (Trichoptera) drobnych zbiorników wód stojących północnej Polski. Przeg. przyr., 6: 59-71. 
10. Czachorowski S., 1997. Związek cykli życiowych z heterogennością środowiska i krajobrazu. W: T. Puszkar i L. Puszkar (red.) Współczesne kierunki ekologii - ekologia behawioralna, Wyd. UMCS, Lublin, str.: 389-398. 
11. Czachorowski S., 1997. Wpływ nieciągłości krajobrazu na liczbę i liczebność gatunków - model symulacyjny. W: T. Puszkar i L. Puszkar (red.) Współczesne kierunki ekologii - ekologia behawioralna, Wyd. UMCS, Lublin, str.: 399-412. 
12. Piotrowska K., S. Czachorowski, 2004. Ekologiczna charakterystyka rozmieszczenia chru-ścików (Trichoptera) Doliny Narwi w okolicach Łomży i Wizny. Wiad. Entomol., 23 Supl. 2: 187-188. 
13. Czachorowski S., 2008. Ekologia wysp środowiskowych – w poszukiwaniu nowych modeli teoretycznych. W:. Kaczmarek S. (red.) „Krajobraz i różnorodność”, Wyd. UKW, str.:45-61.  

Obóz naukowy w okolicach Łajsu, małe zbiorniki wodne też były badane (głownie o charakterze torfowiskowym), razem z obecną dr Edytą Buczyńską i dr. Witoldem Szczepańskim, wtedy chyba jeszcze studentami.

Komunikaty 

1. Czachorowski S., W. Szczepańska. 1989. Small temporary pools in the North-East Poland and their fauna of Trichoptera. Abstr. 6 Int. Symp. on Trichoptera.: 8. 
2. Czachorowski S., 1991. Przyrodnicze, gospodarcze i sozologiczne znaczenie drobnych zbiorników wodnych. W: Jak uczyć o ochronie Środowiska? [How to teach about the protection on the environment?], Kraków, str.: 13. 
3.  Czachorowski S., W. Szczepańska, 1991. Small temporary pools in North-East Poland and their fauna of Trichoptera. Proc. 6th Int. Symp. Trich.: 55, Adam Mickiewicz Univ. Press, Poznań. 
4. Czachorowski S., 1992. Przyrodnicze, gospodarcze i sozologiczne znaczenie drobnych zbiorników wodnych. Procedings of the First General Conference of Teachers on "How to teach about the protection of the environment?", Sep. 14-16 Cracov. str.: 154. 
5. Czachorowski S., 1992. Caddisflies of small standing water. A general model of distribution of larvae. Abstracts of 7th Int. Symp. on Trichoptera, Umea. 
6. Czachorowski S., 1992. Koncepcja wysp siedliskowych. Referaty i Postery, XV Zjazd Hydrobiologów Polskich Gdańsk 7 - 10 IX 1992, str.: 13, Gdynia 1992. 
7. Czachorowski S., 1994. Alternatywne drogi dyspersji w siedliskach izolowanych - ewolucja lotu owadów i kończyn kręgowców. Olsztyn, streszcz. ref., :11. 
8. Czachorowski S., 1995. Ewolucja cykli życiowych i strategii życia w nieciągłym Środowisku. Str. ref. XVI Zjazd PTZool, Łódź 14-16.IX.1995: 24 
9. Czachorowski S., 1995. Alternatywne drogi dyspersji w siedliskach izolowanych - ewolucja lotu owadów i kończyn kręgowców. Str. ref. XVI Zjazd PTZool, Łódź 14-16.IX.1995: 23 
10. Czachorowski S., 1997. Chruściki (Trichoptera) drobnych zbiorników wodnych. W: Fauna denna małych zbiorników słodkowodnych i małych rzek, str.:17-18 Buczyński P., 
11. Czachorowski S., J. Pakulnicka, 2000. Czy drobne zbiorniki antropogeniczne mogą być siedliskiem zastępczym dla bentosu litoralowego? W: Fauna denna jezior, Materiały VII Ogólnopolskich Warsztatów Bentologicznych, Jeziory 25-27 maja 2000 r., 45-47.  

Najnowsze badania w uprawach wierzby energetycznej (Samławki i Łężany) oraz w otaczających te uprawy krajobrazie rolniczym. Wyniki jeszcze nie opublikowane bo badana trwają.

Eseje 

1. Czachorowski S., 1993. Kolumbowie z dewonu. Dlaczego kręgowce wyszły na ląd? Wszechświat 94 (6): 142-144. 
2. Czachorowski S., 1993. Jak i kiedy owady nauczyły się latać. Wszechświat. 94 (10): 237-242.