Klucze do oznaczania chruścików (Trichoptera)

Często pytamy jestem o klucze do oznaczania chruścików. Postanowiłem sobie ułatwić zadanie i spisać w jednym miejscu. Od dłuższego czasu noszę się z zamiarem napisania klucza do oznaczania chruścików Polski, ale na razie powstała tylko wersja do poziomu rodzin (przydatne w monitoringu wód).

Klucze do oznaczania chruścików, do rodzin (Polska, Europa Środkowa).

Pierwsza wersja klucza powstała w 2001 r. w czasie kursu hydrobiologicznego (Hydrobiologia – rośliny litoralu i organizmy z nimi związane) :
Stanisław Czachorowski "Chruściki (Trichoptera) – wykorzystanie w bioindykacji i monitoringu wód" Mikołajki, czerwiec 2001 r. (wersja pdf on line)

Druga wersja klucza została wydana dwa lata później:

Czachorowski S., L. Pietrzak, 2003. Klucz do oznaczania rodzin chruścików (Trichoptera) występujących w Polsce – larwy. Mantis, Olsztyn, 32 str. (wersja klucza on-line). Nakład się wyczerpał więc niebawem pojawi się kolejna wersja, uzupełniona. wersja internetowa. Zobacz też podręczniki,



Trichoptera Families - Key to Larvae from Central Europe. Wolfgang Lechthaler (2007). Elektroniczny klucz do oznaczania rodzin (w języku angielskim i niemieckim), obrazkowy http://www.eutaxa.com/TrichFam%2007%2001.htm
Bardzo łatwy w obsłudze, wygodny i warty polecenia. Bezpłatny dostęp on-line.

(Trichoptera Families - Key to Larvae from Central Europe. Wolfgang Lechthaler)

Mniej przydatnymi (trudne w użyciu, z drobnymi błędami) są klucze (nie polecam, ale jak nie ma czegoś innego to i te są dobre):

Andrzej Kołodziejczyk, Paweł Koperski, 2000. Bezkręgowce słodkowodne Polski. Klucz do oznaczania oraz podstawy biologii i ekologi makrofauny. Wyd. UW, Warszawa (słabe i nieczytelne rysunki).


Inne polecane klucze do oznaczania larw (do poziomu gatunku):

Niżej dwa rosyjskojęzyczne (trzeba znać cyrylicę, stare i brakuje wielu gatunków, dobrze opisane larwy z rodzaju Limneohilus)

Lepnieva S.G., 1964. Fauna CCCP. Ručiejniki. T. II, Ličinki i kukolki podotriada kolčatoščupikowych (Annulipalpia). Nauka. Moskwa, Leningrad, 563 str.

Lepnieva S.G., 1964. Fauna CCCP. Ručiejniki. T. II, Ličinki i kukolki podotriada cielnoščupikowych (Integripalpia). Nauka. Moskwa, Leningrad, 563 str.

Dwa klucze w języku angielskim, zestaw gatunków dla Wielkiej Brytanii, brakuje części polskich gatunków.

• Edington J.M., Hildrew A.G., 1981. A key to the caseless caddis larvae of the British Isles with notes on their ecology. Freshwater Biological Association Scientific Publication 43, 91 str.
• Wallace I.D., Wallace B., Philipson G.N., 1990, A key to the case-bearing larvae of Britain and Ireland. Freshwater Biological Association Scientific Publication 51, 242 str.

Thomas Pitsch, 1993. Zur Larvaltaxonomie, Faunistik und Ökologie mitteleuropäischer Fliesswasser-Köcherfliegen (Insecta: Trichoptera). Berlin : Techn. Univ., Landschaftsentwicklung und Umweltforschung, 8.; Landschaftsentwicklung und Umweltforschung / Sonderheft, 8. (zawiera rysunkowe klucze, szczególnie wygodny i dobry jest do oznaczania gatunków w rodzinie Hydropsychidae.)

Waringer J., Graf W. 1997. Atlas der Österreichischen Köcherfliegenlarven. Facultas-Univ.-Verl., Wien, 284 str.(w języku niemieckim, bardzo dobre zdjęcia, jedyną wadą jest fakt, że zestaw gatunków to głównie obszary górskie ze środkowej Europy)

Moim zdaniem najlepszy jest klucz elektroniczny (nie wszystkie gatunki są zawarte, zwłaszcza z północnej i nizinnej Europy - ale najpełniejszy i najwygodniejszy w korzystaniu. Wadą jest wysoka cena).

Trichoptera - Key to Larvae from Central Europe. Authors: Lechthaler Wolfgang, Stockinger Wolfram, Number of species: 282 Number of images: 5.700 Basic licence: € 520, eutaxa, 2005 (www.eutaxa.com)

Do oznaczania imagines:

Malicky H., 1983. Atlas of European Trichoptera. Series Entomologica 24, Junk Publishers, The Hague, Boston, London, 258 str. (i późniejsze, drugie wydanie). Najlepszy klucz do oznaczania imagines europejskich chruścików.
Malicky H., 2004. Atlas of European Trichoptera Atlas der Europäischen Köcherfliegen Atlas des Trichoptères d’Europe. Second Edition, Springer (ponad 1400 gatunków z Europy, zawiera także opis metod zbioru imagines)

Przydatne mogą być także:
T. T. Macan , 1973. Key to the Adults of the British Trichoptera. (zawiera także klucz wg rysunku skrzydeł, co jest wygodne przy identyfikacji zdjęć, wadą jest organiczny zestaw gatunków i carno-białe barwy).
Peter Barnard, Emma Ross. 2012. The Adult Trichoptera (caddisflies) of Britain and Ireland (Handbooks for the Identification of British Insects volume 1, part 17. Royal Entomological Society, St. Albans, U.K. 192 pp. with line drawings and colour photographs.